تقویم: خلع قاهر عباسي از خلافت

پس از قتل مقتدر بالله عباسي بدست سپاهيان مونس خادم، القاهر بالله عباسي به عنوان نوزدهمين خليفه سلسله عباسیان به كرسي خلافت رسيد. وي خليفه‌اي خمار، هوسباز، سخت‌گير و مستبد بود و با ترفندهاي گوناگون تلاش مي‌كرد از قدرت و نفوذ وزيران و فرماندهان سپاه بكاهد و خود بر تمامي امور سيطره پيدا كند.

بدين جهت پس از يك سال و اندي خلافت، دستور داد مونس خادم را دستگير كنند و در صدد دستگيري وزير قدرتمند دربار، يعني ابوعلي بن مقله برآمد. اما ابن مقله و حسن بن هارون از ترس سخت‌گيري‌هاي قاهر، پنهان شده و در خفا با مخالفان وي رابطه برقرار كردند و همچنين فرماندهان سپاه وي را از او ترسانيده و به آنان گفتند كه وي در دارالخلافه خويش، سردابي كنده و مخالفان خود را در آن زنداني و شكنجه مي‌كند.

سرانجام سپاهيان خليفه به فرماندهي "سيما" شورش كرده و خواهان خلع خليفه از مقام خود شدند و بدين منظور به دارالخلافه يورش برده و قاهر عباسي را كه در فراز بام حمام پناه گرفته بود دستگيرش كرده و به زندان منتقل نمودند. بدين سان به خلافت يك سال و نيمه وي پايان دادند. پس از زنداني و شكنجه كردن او، بر چشم‌هايش ميل داغ كشيده و هر دو چشمش را نابينا كردند و آنگاه آزادش نمودند.

وي به مدت يازده سال به همان منوال زندگي كرد و از شدت فقر و تنگدستي و يا تعمداً براي آبروبري بني عباس در مسجد جامع بغداد گدايي مي‌نمود و سرانجام در سال 333 هجري قمري با نكبت و بدنامي از دنيا رفت. ابن كثير تاريخ خلع قاهر از خلافت را روز سوم و ابن مسكويه و شیخ حر عاملی، روز ششم جمادی الاول را ذكر كرده‌اند.

ممكن است اختلاف اين دو قول، از آغاز شورش تا دستگيري وي و انتخاب خليفه بعدي نشأت گرفته باشد. يعني در روز سوم جمادي الاولي سپاهيان سر به شورش زده و در روز چهارم و پنجم با هواداران خليفه نبرد كرده و در روز پنجم وي را دستگير و در روز ششم، خليفه بعدي را انتخاب كردند، والله علم.

پانویس

منابع

سيد تقى واردى، روز شمار تاريخ اسلام، جلد چهارم، ماه جمادی الاول

تذکر: در کتاب وقایع الایام شیخ عباس قمی، خلع قاهر عباسي از خلافت در روز 5 جمادی الاول ذکر گردیده است: (وقایع الایام، 5 جمادی الاول)